ABSTRACT
INTRODUCTION. In Poland, like in many other countries, guidelines and certain restrictions were introduced in order to reduce the impact of the pandemic and curb the spread of the virus. These related to such behaviours as washing and disinfecting hands, wearing face masks in designated places, keeping social distance and frequently ventilating rooms. However, not all people follow the guidelines, which can lead to both health and social ramifications. The key objective of this study was an in-depth analysis of how safety rules (SR) were complied with in Poland during the initial pandemic period before the vaccines were rolled out, as well as determining factors that could affect the compliance with SR.
METHODS. The study was conducted in the form of a series of cross-sectional surveys using the CATI method on a representative Polish sample in 8 rounds of interviews. Random sampling was applied. The first round was carried out from 2 to 6 July 2020, the last from 17 to 21 August 2020. The authors’ original survey questionnaire was used. Factors affecting the compliance with SR were analysed using the multivariate logistic regression method on a combined group of participants from all the study rounds.
RESULTS. In total, 4,800 subjects participated in the study, of which 2,512 were women (52.3%) and 2,288 were men (47.7%). Compliance with guidelines was defined based on four survey questions relating to: disinfecting hands when not at home, not touching items with bare hands when not at home, wearing face masks or covering mouth and nose, as well as washing hands after coming back home. Two affirmative answers to these questions or wearing a face mask alone (covering mouth and nose) were interpreted as compliance with SR. SR were more frequently followed by women OR=1.234 95% CI (0.988-1.543), persons over the age of 65 OR=2.098 95% CI (1.409-3.122), people with university education OR=1.315 95% CI (0.950-1.820) and residents of large cities OR=2.179 95% CI (1.382-3.437). Factors that supported compliance with SR were older age, fear of contracting COVID-19 and knowledge of SR.
DISCUSSION AND CONCLUSIONS. During the first wave of the pandemic, the SR compliance level was high. Nevertheless, the study identified social groups with a higher risk of non-compliance. This indicates a need for properly addressing communication to these groups, especially that, as was demonstrated, the knowledge alone of pandemic-related messages significantly increased the likelihood of following SR and restrictions. The study of infection-preventing behaviours and their context may provide essential information to guide public policies and communication strategies that would support these behaviours in order to control the spread of the virus more effectively.

STRESZCZENIE
WSTĘP. W Polsce, tak jak w wielu innych krajach, w celu zmniejszenia skutków pandemii oraz ograniczenia transmisji wirusa wprowadzono zalecenia i określone restrykcje w zakresie zachowań, jak: mycie i dezynfekcję rąk, noszenie maseczek w wyznaczonych miejscach, zachowanie dystansu czy częste wietrzenie pomieszczeń. Jednak nie wszyscy ludzie przestrzegają zaleceń, co może mieć zarówno zdrowotne jak i społeczne konsekwencje. Celem głównym badania była pogłębiona ocena stosowania się do zasad bezpieczeństwa (ZB) w Polsce w początkowym okresie pandemii – przed wprowadzeniem szczepień, oraz określenie czynników, które mogą mieć wpływ na stosowanie się do ZB.
METODY. Badanie zostało realizowane w schemacie serii ankietowych badań przekrojowych, metodą CATI na reprezentatywnej próbie ogólnopolskiej, w 8 rundach wywiadów. Założono losowy dobór próby. Pierwsza runda została zrealizowana w dniach 02-06.07.2020 r., ostatnia w dniach 17-21.08.2020 r. Wykorzystano autorski kwestionariusz ankietowy. Analizy czynników wpływających na stosowanie się do ZB przeprowadzono za pomocą metody wieloczynnikowej regresji logistycznej na łączonej grupie uczestników wszystkich rund badania.
WYNIKI. Łącznie w badaniu uczestniczyło 4 800 osób, wśród których było 2 512 kobiet (52,3%) oraz 2 288 mężczyzn (47,7%). Przestrzeganie zaleceń zostało zdefiniowane na podstawie czterech pytań w ankiecie dotyczących: odkażania rąk poza domem, niedotykania gołą dłonią przedmiotów poza domem, używania maseczki lub zasłaniania ust i nosa oraz mycia rąk po powrocie do domu. Dwie pozytywne odpowiedzi na te pytania lub samo stosowanie maseczki (zasłaniania ust i nosa) było interpretowane jako przestrzeganie ZB. Do ZB częściej stosowały się kobiety OR= 1,234 95% CI (0,988-1,543), osoby powyżej 65 r.ż. OR=2,098 95% CI (1,409-3,122), osoby z wyższym wykształceniem OR=1,315 95% CI (0,950-1,820) oraz mieszkańcy dużych miast OR=2,179 95% CI (1,382-3,437). Czynnikami wspierającymi stosowanie ZB był starszy wiek, obawa przed zakażeniem COVID-19 oraz znajomość obowiązujących ZB.
DYSKUSJA I WNIOSKI. W pierwszej fali pandemii poziom przestrzegania ZB był wysoki. Niemniej w badaniu zidentyfikowano grupy społeczne o większym ryzyku ich nieprzestrzegania. Wskazuje to na konieczność odpowiedniego ukierunkowanie przekazu do tych grup, tym bardziej że jak wykazano, już sama znajomość treści komunikatów związanych z pandemią podnosiła istotnie prawdopodobieństwo stosowania się do ZB i restrykcji. Badanie zachowań zapobiegających zakażeniom oraz ich uwarunkowań może dostarczać podstawowych informacji do wytyczania kierunków działań polityki publicznej i kierunkach strategii komunikacyjnych, które wspierałyby te zachowania w celu skuteczniejszej kontroli szerzenia się wirusa.