ABSTRACT
INTRODUCTION. Infectious diseases of the nervous system are most often manifested in the form of meningitis. We distinguish meningitis and/or encephalitis according to their etiology, i.e. bacterial and viral.
The study discusses meningitis and encephalitis caused by: N. meningitidis, S. pneumoniae, H. influenzae and tick-borne encephalitis virus. This is due to the epidemiological surveillance of these diseases and the available prevention in the form of vaccinations against these diseases.
AIM OF THE STUDY. The aim of the study is to assess the epidemiological situation of meningitis and encephalitis in Poland in 2018.
MATERIAL AND METHODS. The epidemiological situation of meningitis and encephalitis in Poland was assessed on data from the annual bulletin “Infectious diseases and poisoning in Poland in 2018” and “Vaccinations in Poland in 2018”.
RESULTS. In 2018, a total of 2406 cases of meningitis and/or encephalitis were registered in Poland. It is a 14.7% increase in incidence compared to 2017. An increase was recorded in the viral infections from 1212 to 1533 cases. In contrast, the number of infections with bacterial etiology decreased from 886 to 873 cases.
Meningitis and/or encephalitis caused by pathogens specified in epidemiological surveillance have noticed a decreased incidence. The only exception is the increase in cases caused by S. pneumoniae, compared to 2017, from 177 to 212. This is an increase of 19.8% compared to the previous year. However, the number of cases of N. meningitidis showed a decrease of 16.4% during this period. Viral infections constituted 63.7% of all cases.
Compared to 2017, it means an increase in the percentage of viral infections by 5.9 percentage points. Among laboratory confirmed cases of meningitis and/or encephalitis of known etiology, cases caused by Neisseria meningitidis (102 cases), Streptococcus pneumoniae (212 cases) and tick-borne encephalitis (197 cases) were predominant.
SUMMARY AND CONCLUSION. There is a general increasing trend in the number of cases of viral meningitis and/or encephalitis. On the other hand, thanks to vaccinations, no significant increase was noted in H. influenzae, meningococcal and TBE infections. There is a chance to minimize the incidence of bacterial meningitis and/or encephalitis as in the H. influenzae infections. On the other hand, it should be seen that the problem of diagnosing cases of viral etiology should be considered. This is more related to the determination of the etiological factor than the diagnosis of viral meningitis and/or encephalitis. Difficulties in determining the etiological factor indicate that, meningitis and/or encephalitis remain a challenge for healthcare and epidemiological surveillance institutions.

STRESZCZENIE
WSTĘP. Choroby zakaźne układu nerwowego najczęściej występują pod postacią zapalenia opon mózgowordzeniowych. Wyróżniamy zapalenia opon i /lub mózgu zgodnie z ich etiologią tj. bakteryjne i wirusowe. W opracowaniu omówiono zapalenia opon i/lub mózgu wywołane przez: N. meningitidis, S. pneumoniae, H. influenzae oraz wirus kleszczowego zapalenia mózgu. Wynika to z prowadzenia nadzoru epidemiologicznego nad tymi chorobami oraz dostępnej profilaktyki w postaci szczepień przeciw tym groźnym chorobom. 
CEL PRACY. Celem pracy była ocena epidemiologiczna występowania zachorowań na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenia mózgu w Polsce w 2018 r.
MATERIAŁ I METODY. Do przeprowadzenia analizy epidemiologicznej występowania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i zapaleń mózgu wykorzystano dane nadsyłane do NIZP-PZH przez Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne i publikowane w biuletynach rocznych: „Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce” oraz „Szczepienia ochronne w Polsce”.
WYNIKI. W roku 2018 w Polsce zarejestrowano ogółem 2406 zachorowań na zapalenie opon mózgowordzeniowych i/lub zapalenie mózgu. Jest to wzrost zachorowań o ok. 14,7% w porównaniu do roku 2017. Wzrost zanotowano głównie w przypadku infekcji o etiologii wirusowej: z 1212 do 1533 przypadków. Natomiast spadła liczba infekcji o etiologii bakteryjnej z 886 do 873 przypadków. Jedynym wyjątkiem jest wzrost liczby przypadków ze 177 do 212 zachorowań wywołanych przez S. pneumoniae w porównaniu do roku 2017. Jest to wzrost o 19,8% w stosunku do roku poprzedniego. Natomiast liczba zachorowań o etiologii N. meningitidis spadła o 16,4%. Spośród wszystkich zarejestrowanych zachorowań 63,7% stanowiły infekcje o etiologii wirusowej. W porównaniu do roku 2017 jest to wzrost procentowego udziału infekcji wirusowych o 5,9 punktu procentowego.
Wśród laboratoryjnie potwierdzonych przypadków zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych i/lub zapaleń mózgu o ustalonej etiologii, dominują zachorowania wywołane przez Neisseria meningitidis (102 zachorowania), Streptococcus pneumoniae (212 zachorowań) oraz kleszczowe zapalenie mózgu (197 zachorowań).
PODSUMOWANIE I WNIOSKI. Zaobserwowano ogólną tendencję wzrostową zachorowań na wirusowe zapalenia opon i/lub mózgu. Natomiast dzięki szczepieniom, nie zanotowano wzrostu zakażeń H. influenzae, meningokokowych oraz KZM. Zaznaczyła się tendencja zmniejszenia zachorowań na zapalenia opon i /lub mózgu o etiologii bakteryjnej, również w przypadku H. influenzae. Jednak z drugiej strony zaobserwowano, że nadal utrzymuje się problemem wykonawstwa szczegółowej diagnostyki zachorowań o etiologii wirusowej tzn. diagnostyki z określeniem czynnika etiologicznego. Niedostateczne wykonawstwo badań z określeniem czynnika etiologicznego świadczy, że nadal zapalenia opon i/lub mózgu stanowią wyzwanie dla opieki zdrowotnej oraz instytucji nadzoru epidemiologicznego.