ABSTRACT
In Poland, out of the 21 species of ticks described, two species have the greatest epidemiological significance: Ixodes ricinus and Dermacentor reticulatus. Their participation in the transmission of etiologic agents of vector diseases such as Lyme disease, tick-borne encephalitis, human granulocytic anaplasmosis, babesiosis, rickettsiosis and many others is widely known. Due to the often severe and sometimes fatal course of diseases transmitted by ticks, a great deal of emphasis is placed on prophylactic activities, minimizing the possibility of biting and transfering pathogens along with the arachnid saliva. In addition to means of personal protection, including appropriate clothing, protective vaccinations, avoiding tick habitats or body checking after returning from this type of places, one of the most important elements of anti-tick prevention is the use of effective repellents. The key role of using the repellent is to discourage the arthropod from attacking and to prevent it from taking food, as a result of which there is no phenomenon of transmission of pathogens from the hematophage to the host organism. The most commonly used substances with arthropod repellent properties are: N-N-diethylm-toluamide (DEET), 3-(N-acetyl-N-butyl) aminopropionic acid ethyl ester (IR3535), icaridine, permethrin and essential oils. However, it should be remembered that no repellent ever protects 100% all the time after application - its use should be considered as one of many elements of personal protection in the prevention of tick bites.

STRESZCZENIE
W Polsce spośród opisanych 21 gatunków kleszczy największe znaczenie epidemiologiczne mają dwa gatunki: kleszcz pospolity Ixodes ricinus i kleszcz łąkowy Dermacentor reticulatus. Powszechnie znany jest ich udział w transmisji czynników etiologicznych takich chorób wektorowych jak borelioza z Lyme, kleszczowe zapalenie mózgu, ludzka anaplazmoza granulocytarna, babeszjoza, riketsjozy, a także wielu innych. Ze względu na często ciężki, a niekiedy nawet śmiertelny przebieg chorób przenoszonych przez kleszcze, bardzo duży nacisk kładzie się na działania profilaktyczne, minimalizujące możliwość ukłucia i przekazanie żywicielowi patogenów wraz ze śliną pajęczaka. Oprócz środków ochrony osobistej, takich jak odpowiedni ubiór, szczepienia ochronne, unikanie siedlisk kleszczy czy też przeglądanie ciała po powrocie z tego typu miejsc, jednym z najważniejszych elementów profilaktyki przeciwkleszczowej jest stosowanie skutecznych repelentów. Kluczowa rola zastosowania repelentu polega na zniechęceniu stawonoga do ataku oraz uniemożliwienie mu pobierania pokarmu, w wyniku czego nie występuje zjawisko transmisji patogenów do organizmu żywiciela z organizmu hematofaga. Obecnie najczęściej wykorzystywanymi substancjami o właściwościach odstraszających stawonogi krwiopijne są: N-N-dietylo-m-toluamid (DEET), ester etylowy kwasu 3-(N-acetylo-N-butylo)aminopropionowego (IR3535), ikarydyna, permetryna oraz olejki eteryczne. Należy jednak pamiętać, że żaden repelent nie chroni w 100% przez cały czas po zastosowaniu- jego użycie powinno być traktowane jako jeden z wielu elementów ochrony osobistej w profilaktyce przeciwkleszczowej.