ABSTRACT
AIM OF THE STUDY. To evaluate the main features of TB epidemiology in 2017 in Poland and to compare with the situation in the EU/EEA countries.
METHODS. Analysis of case- based data on TB patients from National TB Register, data on anti-TB drug susceptibility testing results in cases notified in 2017, data from National Institute of Public Health- National Institute of Hygiene on cases of tuberculosis as AIDS-defining disease, data from Central Statistical Office on deaths from tuberculosis based on death certificates, data from ECDC report „European Centre for Disease Prevention and Control/WHO Regional Office for Europe. Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe 2019-2017 data. Stockholm: European Centre for Disease Prevention and Control, 2019”.
RESULTS. In 2017, 5 787 TB cases were reported in Poland. The incidence rate was 15.1 cases per 100 000, with large variability between voivodeships from 8.9 to 21.9 per 100 000. The mean annual decrease of TB incidence in 2013-2017 was 4.2%. In 2017, 5127 cases were newly diagnosed with no history of previous treatment i.e. 13.3 per 100 000. 660 cases i.e. 1.7 per 100 000 – 11.4% of all registered subjects were previously treated for tuberculosis.
In 2017, the number of all pulmonary tuberculosis cases was 5 531 i.e. 14.4 per 100 000. Pulmonary cases represented 95.6% of all TB cases. In 2017, 256 extrapulmonary TB cases were found. In the whole country there were 68 pediatric cases of tuberculosis. TB in children represented 1.2% of all cases notified in Poland in 2017. The incidence rates of tuberculosis were growing along with the age group from 1.2 per 100 000 among children to 25.6 per 100 000 among subjects in the age group 45-64 years (the highest incidence rate). In 2017, the incidence rate in the age group ≥65 years was 22.6 per 100 000.
The TB incidence among men i.e. 22.2 per 100.000 was 2.4 times higher than among women i.e. 8,4 per 100 000. The biggest difference in the TB incidence between the two sex groups occurred in persons aged 45 to 49 years – 36.1 vs. 8.1 and in age group 55- 59 years – 45.2 vs. 10.7. The TB incidence in rural population was lower than in urban, respectively 14.2 per 100.000 and 15.6 per 100 000.
The number of all registered culture positive TB cases was 4 179. Pulmonary tuberculosis was bacteriologically confirmed in 4 057 subjects. Culture-confirmed cases represented 72.2% of all TB cases and 73.4% of all pulmonary TB cases. The number of smear-positive pulmonary TB cases reported in 2017 was 2 472 i.e. 6.4 per 100 000 accounting for 44.7% of all pulmonary TB cases and 60.9% of culture confirmed pulmonary TB cases..
TB was AIDS indicative disease in 16 subjects. In all patients with tuberculosis in Poland in 2017 there were 44 cases with MDR-TB (among them 12 foreigners) and 85 patients with resistance to isoniazid only, representing respectively 1.2% and 2.2% of cases with known DST results (DSTs were available in 90.5% of all cultureconfirmed TB cases). In 2017, there were 108 patients of foreign origin among all cases of tuberculosis in Poland.
TUBERCULOSIS MORTALITY. There were 543 deaths due to tuberculosis reported in 2016 – 1.4 per 100 000; 526 people died from pulmonary and 17 from extrapulmonary tuberculosis. Mortality among males – 2.2 per 100 000 – was 3.7 X higher than among females – 0.6. 37.9% of all TB deaths were cases 65 years old and older – 3.3 per 100 000. In 2016, there was one death from tuberculosis in children and no deaths in adolescents. In 2016, tuberculosis represented 0.14% of total mortality in Poland and 28.1% of mortality from infectious diseases.
CONCLUSIONS. In 2017, the incidence of tuberculosis in Poland was lower than in 2016. Despite a continuous decline it is still higher than the average in the EU/EEA countries. The highest incidence rates were observed in older age groups. The incidence in males was more than 2 times higher than in females. The impact of migration on the characteristics of tuberculosis in Poland is not substantial. In Poland, tuberculosis in children, tuberculosis in persons infected with HIV and MDR-TB is less common than the average in the EU/EEA countries.

STRESZCZENIE
CEL PRACY. Przedstawienie sytuacji epidemiologicznej gruźlicy w Polsce w 2017 roku przez porównanie ze stanem w krajach Unii Europejskiej (UE) i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).
MATERIAŁ I METODY. Analiza danych zebranych w Krajowym Rejestrze Zachorowań na Gruźlicę dotyczących przypadków zarejestrowanych w 2017 roku, wyników lekowrażliwości prątków z rejestrów laboratoryjnych, danych Głównego Urzędu Statystycznego o zgonach z przyczyny gruźlicy, danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego- Państwowego Zakładu Higieny o przypadkach gruźlicy jako choroby wskaźnikowej AIDS oraz raportu ECDC o gruźlicy w krajach UE/EOG w 2017 roku.
WYNIKI. W 2017 roku zarejestrowano w Polsce 5 787 przypadków gruźlicy, 657 zachorowań mniej niż w roku 2016. Współczynnik zapadalności na gruźlicę wszystkich postaci wynosił 15,1 (2016 rok- 16,8). 88,6% wszystkich przypadków stanowiły nowe zachorowania (5 127 chorych, współczynnik 13,3). Ponowne zachorowania stanowiły 11,4% wszystkich przypadków. 5 531 osób (95,8% ogółu) miało gruźlicę płuc – współczynnik 14,4. 
Chorzy wyłącznie na gruźlicę pozapłucną w liczbie 256, stanowili 4,4% wszystkich zachorowań. Najczęstszą postacią gruźlicy pozapłucnej było gruźlicze zapalenie opłucnej (91 zachorowań). U 11 chorych, wśród których nie było dzieci w wieku do 14 lat, stwierdzono gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. W 2017 roku współczynnik zapadalności na gruźlicę był tym większy, im starsza była grupa wieku, ale tylko do wieku 45-64 lata. Współczynnik zapadalności w najstarszej grupie wieku, tzn. u osób w wieku 65 lat i starszych, wynosił 22,6 i był mniejszy niż w grupie wieku od 45 do 64 lat (25,6).
Zgłoszono 68 zachorowań na gruźlicę u dzieci do 14 roku życia (1,2% ogółu chorych) i 69 przypadków gruźlicy u młodzieży w wieku od 15 do 19 lat – współczynniki odpowiednio 1,2 i 3,6. Liczba przypadków i zapadalność w grupie nastolatków były najmniejsze w historii Rejestru. W znaczącym odsetku młodocianych chorych (72,5% - 50 osób) gruźlica została potwierdzona bakteriologicznie; u dzieci odsetek chorych z pewnym rozpoznaniem gruźlicy wynosił tylko 22,1% (15 chorych). 26 nastolatków i 3 dzieci miało dodatnie także wyniki bakterioskopii plwociny. Jak w latach wcześniejszych, zapadalność na gruźlicę u mężczyzn była ponad dwukrotnie większa niż u kobiet.
Zarejestrowano 4 126 zachorowań u mężczyzn – współczynnik zapadalności 22,2 i 1 661 zachorowań u kobiet – współczynnik 8,4. Największa różnica zapadalności w grupach płci występowała u osób w wieku od 45 do 49 lat (36,1 vs. 8,1) i od 55 do 59 lat (45,2 vs. 10,7). Największe współczynniki zapadalności na gruźlicę wszystkich postaci zarejestrowano w województwie lubelskim – 21,9; śląskim – 20,9 i mazowieckim – 19,3; najmniejszy- w województwie wielkopolskim – 8,9. W 12 województwach doszło do spadku zapadalności na gruźlicę w porównaniu z rokiem 2016.
W 4 057 przypadkach gruźlicy płuc (73,4%) rozpoznanie choroby było potwierdzone bakteriologicznie (współczynnik zapadalności– 10,6). Chorzy na gruźlicę płuc, w liczbie 2 472, u których prątki stwierdzono także w bakterioskopii, stanowili 44,7% wszystkich przypadków gruźlicy płuc. Cudzoziemcy (108) stanowili 1,9% ogółu chorych. Gruźlica była chorobą wskaźnikową u 16 chorych na HIV/AIDS. Areszty śledcze i zakłady karne zgłosiły w 2017 roku 169 przypadków gruźlicy wykrytej u osób tam osadzonych (współczynnik zapadalności 229,0 na 100 000 osadzonych).
44 chorych (1,2% przypadków ze znanymi wynikami lekowrażliwości), w tym 12 cudzoziemców, miało gruźlicę wielolekooporną (multidrug-resistant tuberculosis-MDR-TB).
UMIERALNOŚĆ NA GRUŹLICĘ. W 2016 roku gruźlica była przyczyną zgonu 543 osób. Współczynnik umieralności – 1,4 – był jak w roku poprzednim. Największy współczynnik umieralności z powodu gruźlicy stwierdzono w grupie wieku ≥ 65 lat – 3,3. Stwierdzono jeden zgon z powodu gruźlicy u dziecka. Nie odnotowano zgonu na gruźlicę u osób w wieku od 15 do 19 lat. Liczba zgonów z powodu gruźlicy u mężczyzn była 3,3 razy większa niż kobiet.
WNIOSKI: Zapadalność na gruźlicę w Polsce w 2017 roku była mniejsza niż w roku poprzednim. Największe współczynniki zapadalności stwierdza się w starszych grupach wieku. Zapadalność na gruźlicę w Polsce jest wciąż większa niż średnia w krajach UE/EOG ale odsetki: dzieci wśród ogółu chorych na gruźlicę, przypadków MDR-TB i gruźlicy współwystępującej z HIV są mniejsze niż w całej UE/EOC. W porównaniu z wieloma krajami europejskimi odsetek cudzoziemców wśród chorych na gruźlicę jest w Polsce mały.