ABSTRACT
AIM OF THE STUDY. To evaluate the main features of epidemiology of tuberculosis (TB) in 2020 in Poland and to compare with the situation in the European Union and European Economic Area (EU/EEA) countries.
MATERIAL AND METHODS. Analysis of case-based data on TB patients from National TB Register, data on anti-TB drug susceptibility in cases notified in 2020, data from Statistics Poland on deaths from tuberculosis in 2019, data from National Institute of Public Health NIH – National Research Institute (NIPH NIH – NRI) on HIV-positive subjects for whom TB was an AIDS-defining disease, data from the report „European Centre for Disease Prevention and Control, WHO Regional Office for Europe. Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe 2022 – 2020 data. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe and Stockholm: European Centre for Disease Prevention and Control; 2022.”
RESULTS. In 2020, 3,388 TB cases were reported in Poland. The incidence rate was 8.8 cases per 100,000 with large variability between voivodeships from 5.5 to 13.3 per 100,000. A decrease in the incidence was found in 15 voivodeships, the most significant in Śląskie voivodship (63.9%). The number of all pulmonary tuberculosis cases was 3,237 i.e. 8.4 per 100,000. Pulmonary cases represented 95.5% of all TB cases. In 2020, 151 extrapulmonary TB cases were notified (4.5% of all TB cases). Pulmonary tuberculosis was bacteriologically confirmed in 2,573 cases (79.5% of all pulmonary TB cases, the incidence rate 6.7 per 100,000). The number of smear-positive pulmonary TB cases was 1,771 i.e. 4.6 per 100,000 (54.7% of all pulmonary TB cases). In 2020, there were 38 cases (15 of foreign origin) with multidrug resistant TB (MDR-TB) representing 1.6% of cases with known drug sensitivity. The incidence rates of tuberculosis were growing along with increasing age from 0.7 per 100,000 among children (0-14 years) to 15.0 per 100,000 among subjects in the age group 45-64 years, the incidence rate in the age group ≥65 years was 12.1 per 100,000. There were 39 cases in children up to 14 years of age (1.2% of the total) and 49 cases in adolescents between 15 and 19 years of age – rates 0.7 and 2.7 per 100,000 respectively.
In 2020, there were 2,506 cases of tuberculosis in men and 882 in women. The TB incidence in men – 13.5 per 100,000 was 3.0 times higher than among women – 4.5. The biggest difference in the TB incidence between the two sex groups occurred in persons aged 50-54 years – 26.8 vs. 4.1 and in age group 55 to 59 years – 28.7 vs. 4.8. In 2020, there were 116 patients of foreign origin among all cases of tuberculosis in Poland (3.4%). In 2019, TB was the cause of death for 456 people (mortality rate – 1.2 per 100,000).
CONCLUSIONS. TB incidence in Poland in 2020 was 36.7% lower than in 2019. Such significant declines in the incidence have not been observed in the last two decades. As in previous years, there were differences in incidence rates between voivodeships with an unexpectedly sharp decrease in incidence in Silesia (Śląskie voivodeship). The percentage of tuberculosis cases with bacteriological confirmation exceeded 78%, more than in EU/EEA countries (67.3%). The percentage of MDR-TB cases was still lower than the average in EU/EEA countries (1.6% vs. 3.8%). The highest incidence rates were found in Poland in the older age groups (EU/EEAaged 25 to 44). The percentage of children up to 14 years of age among the total number of TB patients was 1.2%, less than the average in EU/EEA countries (3.8%). The incidence of tuberculosis in men was three times higher than in women in Poland, and six times higher in patients aged 50 to 59. The impact of migration on the TB pattern in Poland has not yet become significant in 2020. The percentage of foreigners among TB patients was 3.4% (33% in EU/EEA countries).

STRESZCZENIE
CEL PRACY. Analiza sytuacji epidemiologicznej gruźlicy w Polsce w 2020 roku w porównaniu z sytuacją w krajach Unii Europejskiej (UE) i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).
MATERIAŁ I METODY. Analiza przypadków zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Zachorowań na Gruźlicę w 2020 roku, wyników lekowrażliwości prątków z rejestrów laboratoryjnych, danych Głównego Urzędu Statystycznego o zgonach z przyczyny gruźlicy (w 2019 roku), danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego (NIZP PZH – PIB) o przypadkach gruźlicy jako choroby wskaźnikowej zespołu nabytego niedoboru odporności (ang. aquired immune deficiency syndrome, AIDS) oraz raportu Europejskiego Centrum do Spraw Zapobiegania i Kontroli Chorób (ang. European Centre for Disease Prevention and Control, ECDC) i Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) o gruźlicy w krajach UE/EOG w 2020 roku.
WYNIKI. W 2020 roku zarejestrowano w Polsce 3 388 przypadków gruźlicy. Zapadalność wynosiła 8,8 na 100 000 (współczynniki zapadalności różniły się między województwami i wynosiły od 5,5 do 13,3 na 100 000). Spadek zapadalności stwierdzono w 15 województwach, największy w woj. śląskim (o 63,9%). U 3 237 osób (95,5% ogółu) rozpoznano gruźlicę płuc – współczynnik zapadalności 8,4 na 100 000. Chorzy wyłącznie na gruźlicę pozapłucną – 151, stanowili 4,5% wszystkich zachorowań. W 2 573 przypadkach gruźlicy płuc (79,5%) rozpoznanie było potwierdzone bakteriologicznie (6,7 na 100 000). Chorzy na gruźlicę płuc, w liczbie 1 771 (4,6 na 100 000), u których prątki stwierdzono także w bakterioskopii, stanowili 54,7% wszystkich przypadków gruźlicy płuc. 38 chorych (1,6% przypadków ze znanymi wynikami lekowrażliwości), w tym 15 cudzoziemców, miało gruźlicę wielolekooporną (ang. multidrug-resistant tuberculosis – MDR-TB). Współczynniki zapadalności na gruźlicę zwiększały się wraz z wiekiem chorych, od 0,7 u dzieci do lat 14 do 15,0 na 100 000 w grupie wieku 45-64 lata (u osób w wieku 65 lat i starszych – 12,1). Zgłoszono 39 zachorowań na gruźlicę u dzieci do lat 14 (1,2% ogółu chorych) i 49 przypadków u młodzieży w wieku od 15 do 19 lat – współczynniki odpowiednio 0,7 i 2,7 na 100 000. W 2020 roku zarejestrowano 2 506 zachorowań u mężczyzn – współczynnik zapadalności 13,5 i 882 zachorowania u kobiet – współczynnik 4,5. Zapadalność na gruźlicę u mężczyzn była trzykrotnie większa niż u kobiet. Największa różnica zapadalności między mężczyznami a kobietami występowała u osób w wieku od 50 do 54 lat (26,8 vs. 4,1) i od 55 do 59 lat (28,7 vs. 4,8). Cudzoziemcy (116) stanowili 3,4% ogółu chorych na gruźlicę. W 2019 roku gruźlica była przyczyną zgonu 456 osób (współczynnik umieralności – 1,2 na 100 000).
WNIOSKI. Zapadalność na gruźlicę w Polsce w 2020 roku była mniejsza o 36,7% w porównaniu z rokiem 2019. Tak duże spadki zapadalności nie były obserwowane w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Szczególną uwagę zwraca nieoczekiwanie duży spadek zapadalności w woj. śląskim. Tak duży spadek budzi podejrzenie znaczącego niedorejestrowania zachorowań w istniejących grupach ryzyka zachorowania na gruźlicę, o utrudnionym dostępie do placówek ochrony zdrowia w czasie epidemii COVID-19. Odsetek przypadków gruźlicy z potwierdzeniem bakteriologicznym przekroczył 78% i był większy niż w krajach UE/EOG (67,3%). Odsetek zachorowań na MDR-TB był, podobnie jak w latach poprzednich, mniejszy niż przeciętny w krajach UE/EOG (1,6% vs. 3,8%). Największe współczynniki zapadalności stwierdza się w Polsce w starszych grupach wieku (UE/EOG – w wieku od 25 do 44 lat). Odsetek dzieci w wieku do 14 lat wśród ogółu chorych na gruźlicę wynosił 1,2%, mniej niż średni w krajach UE/EOG (3,8%). Zapadalność na gruźlicę u mężczyzn była w Polsce trzykrotnie większa niż u kobiet, u chorych w wieku od 50 do 59 lat sześciokrotnie większa. Wpływ migracji na sytuację epidemiologiczną gruźlicy w Polsce nie był jeszcze w 2020 roku znaczący. Odsetek cudzoziemców wśród chorych na gruźlicę wynosił 3,4% (w krajach UE/EOG – 33%).